Najpiękniejsza kasba w Maroku – Âït Ben Haddou

Nawet nie wiecie, ile razy kasbę Âït Ben Haddou położoną na pustkowiach Maroka, widzieliście w filmach. Też nie wiedziałem, ale wielu rzeczy człowiek uczy się podróżując. A do samej kasby (ufortyfikowanej osady) dotarłem można powiedzieć przypadkiem. Wiem, to niezbyt dobrze o mnie świadczy, ale jeśli liczy się rezultat… Zacznijmy od początku.

Jadąc do Âït Ben Haddou

Znudzony nieciekawym Marakeszem zwiałem gdzie pieprz rośnie czyli byle dalej i padło, że to byle dalej to kierunek przez góry Atlas na pustynię. Ale najpierw miałem chęć zobaczyć tę słynną kasbę, która kryła się w okolicach Warzazat, tę którą znałem póki co tylko ze zdjęć w internecie i przewodnikach. Nie będę opisywał szerzej drogi przez przełęcze w górach Atlasu, bo to rzecz na osobny wpis. Po prostu widoki są zapierające dech w piersi. Magia! Dojechałem do Warzazat i właściwie od razu dobiłem targu, w sprawie wyjazdu na pustynię, słowem wykupiłem wycieczkę. Na zwiedzanie Warzazat pozostało mi całe popołudnie. Niestety ku mojemu rozczarowaniu kasba w mieście jest bardzo ładna, ale to nie ta, której poszukiwałem.

Rankiem zgodnie z ustaleniami zjawiłem się przed moim hotelem, by dać się odebrać na wycieczkę na pustynię, by pojeździć na wielbłądzie i zobaczyć zmieniające się kolory pustyni. Cóż, pan który miał mnie odebrać spóźnił się pół godziny. Pal sześć, jak to pisał Ryszard Kapuściński my w Europie mamy zegarki, oni w Afryce mają czas… Następnie jechaliśmy taksówką w kierunku gór Atlas i nagle skręciliśmy w prawo. Ciekawie się jedzie przez pustynię, ale tylko przez krótki czas, bo następnie staje się to deczko monotonne.

Na szczęście my jechaliśmy w sumie może 45 minut. Wysadzono mnie przed jednym z hoteli i kazano czekać. Po więcej niż godzinie przyszedł jakiś człowiek i powiedział, że w sumie to nie wie, co ja tu robię i mam sobie iść, bo moja grupa będzie za około 2 godziny, zatem machnął nieokreślonym gestem przed siebie i rzekł, że mam czas wolny. Tam jest miasto (wieś?) i mam sobie iść pozwiedzać. Co miałem robić? stać jak kołek nie będę, dlatego wziąłem butelkę wody i pomknąłem na owo zwiedzanie.

Główne drogi przez miejscowości zazwyczaj nie są tymi najbardziej interesującymi, dlatego nie inaczej było tu w tej zapomnianej przez bogów miejscowości. Dlatego szybko skręciłem w boczną uliczkę, bo kilkaset metrów dalej w linii prostej, na wzgórzu widać było ruiny jakiejś warowni. Odległość w sam raz, by zabić troszkę czasu i ze szczytu spojrzeć na okolice. Szedłem wąską dróżką pomiędzy glinianymi domostwami, które ciekawie kontrastują z wielkimi kompleksami hotelowymi przy drodze… i nagle okazało się, że to właściwe miejsce, że przez kompletny dla mnie przypadek trafiłem w miejsce, w którym chciałem być.

Spacerując po Âït Ben Haddou

Âït Bin Haddu to jest to miejsce, tu teraz przede mną. Wystarczy przejść przez rzekę i oto będę na miejscu. Forsuję zatem betonowy most i wchodzę między gliniane, wysokie ściany pomiędzy kasbami i zwykłymi domostwami. Podążam na górę, by obejrzeć miejscowość z wysokości, same ruiny na szczycie też mnie interesują.

Rzeka z tej wysokości wygląda nader mizernie, widać że czas, kiedy płynie tędy nawała wody, już minął. Wtedy musi to być imponujący widok, teraz dnem leniwie toczy się strumyk, który nie stanowi przeszkody dla nikogo. Można go pokonać po położonych na dnie workach z piachem i kamieniami. Ale widać, że życie w kasbach i okolicy toczyło się wokół wody, zielona zadrzewiona dolina wyraźnie odcina się od pustkowia i oprócz tego zagłębienia w którym teraz leniwie swoje wody toczy strumyk, jest tylko kamień, piach i przestrzeń. I szczególnie ta ostatnia robi wrażenie, bo kiedy stojąc tuż obok ruin jakiejś kilkusetletniej fortecy podnoszę głowę… widzę przestrzeń.

Odległości przytłaczają, czynią małym i ustawiają na właściwym miejscu. Jesteś tylko ty, mały człowieczek i wszechpotężna przyroda, przyroda która swój majestat podkreśla odcinającym się na horyzoncie łańcuchem górskim Wysokiego Atlasu. Wczoraj tamtędy jechałem, przemierzałem te przełęcze w małym jak puszka autobusie, wspinającym się po przełęczach, a dziś te same góry widzę na horyzoncie. Z obydwu perspektyw mogę się czuć tylko mały. Co mi po tym, że jako ludzkość zbudowaliśmy tam drogi i mosty? Skoro większe opady te mosty zerwą, osuwiska ziemi zabiorą ze sobą asfalt i góry znów będą jak dawniej. Dostępne tylko dla pokornych pieszych, którzy mają dla nich respekt.

Ale po tych refleksjach patrzę w dół na położony tuż pode mną kasba. Wieżyczki sąsiadujących ze sobą kasb bodą niebo, ale robią to w jakiś taki nieudolny sposób. Bo czy z naszej dzisiejszej perspektywy można się obawiać palonej gliny, czy przed czymkolwiek ona chroni? Kiedyś, gdy wiódł tędy jeden z najbardziej drogocennych szlaków świata, te ufortyfikowane domostwa stanowiły o potędze miejsca, wymuszały opłacenie się karawanom, ale też zapewniały im bezpieczeństwo w drodze z Timbuktu w kierunku gór, gdzie poprzez jedyną przejezdną dla karawan przełęcz, zmierzały w kierunku Marakeszu. Dziś to tylko atrakcje turystyczne, można tam wejść i zobaczyć jakieś wystawy. Rzeczy które są już tylko dla turystów, można zrobić zakupy w sklepikach z pamiątkami.

Dawna potęga już nie wróci. Sny o wielkości są czasami przywoływane przez ekipy filmowe, które przyjeżdżają do kasb Âït Ben Haddou w poszukiwaniu plenerów. Kilkadziesiąt lat temu na potrzeby jednego z filmów odbudowano troszkę zabudowy, odrestaurowano część tego, co dało się uratować. Dziś jednak taniej niż remontować jest wykorzystać istniejący plener i przepuścić go przez programy komputerowe, które dobudują zniszczone wieże, wyczarują warownie, których nie ma i zaludnią miasto setkami jeśli nie tysiącami mieszkańców. Nie wierzycie? Obejrzyjcie Grę o Tron i poszukajcie tam miasta Yunkai. Tak, to właśnie  Âït Ben Haddou w Maroku. Ale nie były to jedyne filmy w których „zagrała” ta osada. Plenery z górami na tle glinianych wieżyczek kasby można obejrzeć także w Gladiatorze i Aleksandrze wielkich kasowych przebojach Hollywoodu.

Mój czas dobiega tu końca, pora powoli schodzić i zapuścić się w uliczki pomiędzy kasbami, pora przekroczyć rzekę i wracać pod restaurację, gdzie podobno ma czekać na mnie moja grupa, z którą pojadę na pustynię. I kiedy zbieram się do zejścia tuż od przejścia wiodącego na dół dobiega muzyka. To jakiś tubylec brzdąka na niezidentyfikowanym dla mnie instrumencie. Ubrany w tradycyjne szaty, pociąga za struny instrumentu, którego dźwięk rozbrzmiewał tu zapewne również kilkaset lat temu. Uśmiecha się do mnie widząc mój aparat fotograficzny, widzę że jak wrzucę kilka dirhamów, będę mógł zrobić zdjęcie. Pan gra, ja robię zdjęcie… chwilę słucham i znikam. Zbliżają się kolejni turyści, oni zajmą moje miejsce.

Ja idę nad rzekę, z jej perspektywy stojąc tuż nad brzegiem kasby wyglądają, jakby stały tu od zawsze i opierały się upływowi czasu. Wyglądają tak jak w filmach, tylko zza murów nie wypadnie oddział wojska czy wieśniaczka niosąca dzban na wodę, lecz pokaże się co najwyżej kolejna grupa turystów, prowadzona przez przewodnika. A wszyscy spotykają się na prowizorycznym moście. Rzuconych w wodę workach z piaskiem i kamieniami. Jest jak w dobrej komedii, pewien turysta niezbyt dobrze łapie równowagę i wpada do wody. Akcji ratunkowej nie będzie, bo woda sięga raptem do połowy łydek, ale śmiechu jest co niemiara. W końcu czy to często widuje się kogoś, kto skąpał się w wodzie?